Ministerstwo Klimatu i Środowiska nadzoruje sytuację na rzece Odrze i inicjuje prace nad systemem zarządzania ryzykiem toksycznych zakwitów „złotej algi”.
Ważne wydarzenia
19 czerwca 2024 r. odbyło się spotkanie międzyresortowego zespołu ds. Odry w siedzibie Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB).
Zespół prowadzi cotygodniowe narady w celu zarządzania kryzysowego i analizy możliwych rozwiązań systemowych.
W skład międzyresortowego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Sytuacjom Kryzysowym i Zagrożeniom Środowiskowym na rzece Odrze wchodzą resorty: klimatu i środowiska, infrastruktury, przemysłu, aktywów państwowych, rolnictwa oraz spraw wewnętrznych, we współpracy z Rządowym Centrum Bezpieczeństwa.
– Aktualnie ryzyko wystąpienia toksycznych zakwitów dotyczy nie tylko samego nurtu rzeki Odry, ale przede wszystkim marin, kanałów, starorzeczy i zbiorników wodnych połączonych z rzeką.
– Wspólnie z resortami infrastruktury i przemysłu uruchomiono aktywny model hydrologiczny, który umożliwia prognozowanie sytuacji na rzece i zarządzanie zrzutami przemysłowymi.
– Monitoring automatyczny został rozszerzony z 9 do 30 punktów na Odrze i Kanale Gliwickim, co pozwoli na lepsze monitorowanie jakości wody.
– Trwają analizy dotyczące inwestycji związanych z odsalaniem wód kopalnianych oraz zwiększeniem retencji, co ma na celu poprawę stanu środowiska wodnego.
– MKiŚ skupia się nie tylko na działaniach kryzysowych, ale także na działaniach systemowych, takich jak wprowadzenie ułatwień dla inwestycji infrastrukturalnych odsalających wody pokopalniane oraz urealnienie stawek opłat za zrzuty chlorków i siarczanów w znowelizowanej specustawie odrzańskiej.
Monitoring środowiska w zakresie rzek i kanałów
Ministerstwo Klimatu i Środowiska prowadzi regularny monitoring stanu rzek, w tym Odry, oraz Kanalu Gliwickiego, we współpracy z eksperckimi instytucjami takimi jak Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska oraz Instytut Ochrony Środowiska. Celem monitoringu jest analiza zagrożeń związanych z występowaniem „złotej algi” oraz potencjalne zakwity tego organizmu.
Wyniki analiz są przekazywane organom odpowiedzialnym za zarządzanie wodami, takim jak Wody Polskie, Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo Przemysłu, MSWiA, RCB oraz służby wojewodów z pięciu nadodrzańskich województw, w celu podejmowania działań bieżących i kryzysowych.
Dynamiczny model hydrologiczny opracowany i uruchomiony przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej umożliwia prognozowanie sytuacji na rzece Odrze z 3-7 dniowym wyprzedzeniem oraz odpowiednie zarządzanie zrzutami przemysłowymi.
– System monitoringu automatycznego jest stale rozwijany i ulepszany. W kwietniu 2024 roku został rozbudowany z 9 do 30 czujników. Aktualne dane są udostępniane na stronie: https://www.gov.pl/web/odra
– Zespołowi międzyresortowemu w trybie kryzysowym nadal odbywają się cotygodniowe posiedzenia. Na podstawie analizy aktualnej sytuacji na Odrze, zespół wydaje odpowiednie rekomendacje dla służb.
Sytuacja bieżąca
– W maju i czerwcu 2024 r. poziom wody w rzece Odrze był znacznie niższy niż w analogicznym okresie w 2023 r. Warunki hydrologiczne są zbliżone do tych z 2022 roku, gdy doszło do katastrofy ekologicznej, z powodu rozwijającej się „złotej algi” i śnięcia ryb.
Aktualnie ryzyko wystąpienia toksycznych zakwitów dotyczy głównie marin, kanałów, starorzeczy i zbiorników wodnych połączonych z rzeką Odrą, a nie samej rzeki. W pierwszych dniach czerwca wezbranie rzeki spowodowało, że skażona „złotą algą” woda dostała się do tych zbiorników.
Monitoring i współpraca pomiędzy instytucjami centralnymi i regionalnymi są niezbędne do śledzenia sytuacji na Odrze, w marinach, kanałach, starorzeczach i zbiornikach wodnych powiązanych z rzeką.
Obecnie zespoły Instytutu Ochrony Środowiska prowadzą badania zagrożonych zbiorników wodnych pod kątem obecności „złotej algi”.
Od początku maja dla Odry obowiązuje I stopień zagrożenia według procedury monitoringu Centralnego Laboratorium Badawczego GIOŚ. Dotychczas nie odnotowano śnięcia ryb w rzece. Inspekcje środowiskowe i wojewódzkie wydziały bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego stale monitorują sytuację w terenie.
Według badań laboratoryjnych przeprowadzonych w maju 2024 r., woda Odry nie wykazała obecności toksyn lub zawierała jedynie śladowe ilości. Najwyższe stężenie toksyn „złotej algi” oraz liczebność glonu stwierdzono w wodach przystani w Nietkowie, gdzie w czerwcu 2024 r. zaobserwowano śnięte ryby.
– Obecnie największa liczba „złotych alg” w Odrze występuje w Bytomiu Odrzańskim, Słubicach i Widuchowej. Jednakże obserwowany trend wskazuje na znaczący spadek populacji w nurcie rzeki, gdzie liczba alg spadła poniżej stopnia ostrzegawczego. W Kanale Gliwickim obserwuje się zanikanie „złotej algi”. Warto zauważyć, że „złota alga”, która występuje w Odrze, pochodzi z Kanału Gliwickiego, gdzie liczba alg przekroczyła III stopień zagrożenia w maju.
W czerwcu na obszarze województwa lubuskiego i zachodniopomorskiego, takich jak przystań Nietków, marina w Głogowie oraz okolice Bielinka, doszło do masowego obumierania ryb spowodowanego toksycznymi zakwitami „złotej algi”.
W związku z dynamiczną sytuacją, od marca 2024 roku Zespół Zarządzania Kryzysowego MKiŚ regularnie wydawał rekomendacje dla służb na podstawie monitoringu GIOŚ. Jednak od 19 czerwca 2024 r. przeszedł on na formułę cotygodniowych spotkań Zespołu Międzyresortowego, składającego się z resortów klimatu i środowiska, infrastruktury, przemysłu, aktywów państwowych, rolnictwa i spraw wewnętrznych.
Aktualnie resort infrastruktury zajmuje się opracowaniem kompleksowych działań mających na celu ochronę rzeki Odry, włącznie z planowanymi zmianami przepisów dotyczących pozwoleń wodno-prawnych dla zakładów przemysłowych.
– Wody Polskie, główny podmiot odpowiedzialny za gospodarowanie wodami w Polsce, zajmują się przeglądem pozwoleń wodno-prawnych oraz wdrażaniem rekomendacji zespołów zarządzania kryzysowego. Więcej informacji można znaleźć na stronie: https://www.gov.pl/web/wody-polskie/wody-polskie-aktywnie-przeciwdzialaja-zanieczyszczaniu-odry-i-namnazaniu-zlotej-algi.
Sytuacja jest dynamiczna i może ulegać zmianom w zależności od warunków pogodowych i hydrologicznych.
Perspektywy na przyszłe sezony
Eksperci podkreślają, że toksyczne zakwity „złotej algi” będą nadal występować w kolejnych sezonach wiosenno-letnich.
„Złota alga” to jednokomórkowy glon, który należy do gatunków inwazyjnych. Jest słabo poznany przez naukowców, którzy nie są w stanie precyzyjnie określić, kiedy i w jakich warunkach dochodzi do wytwarzania przez algę śmiertelnej dla ryb toksyny. Głównym zagrożeniem jest wytwarzanie toksyn przez glony.
Podwyższone zasolenie rzeki, spowodowane zrzutem wód dołowych przez zakłady górnicze, sprzyja występowaniu glonu. Obecnie głównym źródłem „złotej algi” jest Kanał Gliwicki, który działa jako inkubator, umożliwiając rozprzestrzenienie się algi do rzeki Odry.
Aby zapobiec występowaniu toksycznych zakwitu „złotej algi” w Kanale Gliwickim i Odrze, konieczne jest wprowadzenie systemowych rozwiązań mających na celu zmniejszenie zasolenia wód.
Obecnie międzyresortowy zespół analizuje różne rozwiązania systemowe, w tym działania mające na celu trwałe obniżenie zasolenia wód rzeki Odry, takie jak odsalanie wód kopalnianych przez zakłady wydobywcze oraz zwiększanie możliwości retencyjnych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska dąży do wprowadzenia ułatwień dla inwestycji mających na celu budowę infrastruktury odsalającej wody pokopalniane.
– Kierownictwo Ministerstwa Klimatu i Środowiska prowadzi rozmowy z zarządami spółek górniczych w celu opracowania i realizacji długoterminowych działań. Spółka KGHM planuje zainwestować 1 mld złotych w system odsalania, decyzja inwestycyjna ma zostać podjęta w tym roku.
Naukowe działania eksperckie
Zespoły naukowe z Uniwersytetu Gdańskiego w Polsce stworzyły wzorzec do badania toksyny „złotej algi” w komórkach glonu i w wodzie. Badanie to jest wykorzystywane do oceny ryzyka wystąpienia toksycznego zakwitu i masowych śnięć ryb.
Utworzono Grupę Roboczą z partnerami społecznymi i NGO, która służy jako platforma dialogu pomiędzy głównymi interesariuszami w kwestii bezpieczeństwa ekologicznego Odry. Wyniki prac Grupy będą stanowić wsparcie merytoryczne dla działań Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Ministerstwo również współpracuje z sektorem społecznym w celu opracowania długofalowych rozwiązań mających na celu poprawę stanu ekologicznego Odry.
– MKiŚ nadzoruje badania przeprowadzane przez Instytut Ochrony Środowiska, obejmujące toksyczność i metody ograniczenia zakwitów „złotej algi”. Testy z użyciem siarczanu amonu oraz preparatu na bazie krzemionki wapiennej oraz wody utlenionej przeprowadzone w Kanale Gliwickim oraz Nietkowie w maju i czerwcu 2024 r. mają na celu określenie skuteczności tych metod w obniżeniu toksyczności i liczebności „złotej algi”. Badania terenowe są przygotowywane, a testy są konieczne w kontekście ewentualnych działań kryzysowych.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska utrzymuje regularny kontakt z władzami Czech i Niemiec, aby na bieżąco wymieniać informacje dotyczące sytuacji na granicznej rzece i analizować optymalne rozwiązania dotyczące bezpieczeństwa ekologicznego.
Informujemy, że komunikaty publikowane w serwisie PAP są prezentowane w formie oryginalnej, bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść zgodnie z postanowieniami art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe. (PAP)
Wiadomości dystrybuowane przez: pap-mediaroom.pl
